Coğrafi İşaretlerin Ve Geleneksel Ürün Adlarının Denetimi
Coğrafi işaret ve geleneksel ürün adı başvurularının en önemli kısımlarından biri de denetim bölümüdür. Denetimin nasıl yapılacağı ve ürünün hangi özelliklerinin kontrol edileceği ile denetim dönemleri (üretim, pazarlama, saklama, ambalajlama aşamaları gibi) ve denetleme kriterleri konusunda açıklayıcı bilgilerin başvuru formunda yer alması gerekir.
Başvuru formunun denetim kısmında tescil başvurusu yapan kişinin oluşturduğu denetim mercii tarafından ürünün üretimi ve pazarlanması ve ayrıca amblemin kullanımı denetlenir. Merci, üretim süreçlerini sürekli kontrol eder. Denetim işlemi için konu ile ilgili uzman ve tarafsız kurum veya kuruluşlarla işbirliği yapılabilir. Bunun yanı sıra piyasa denetimi yetkili kurum veya kuruluşlarca merci denetiminden bağımsız olarak yapılmaktadır. 11/6/2010 tarihli ve 5996 sayılı Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanunu ile diğer kanunlarda yer alan coğrafi işaretlerin ve geleneksel ürün adlarının denetimine ilişkin hükümler saklıdır.
Tescilli coğrafi işaretler ve geleneksel ürün adları sicilde belirtilen şartlara uygun olan ürünlerin üretimi veya pazarlamasında faaliyet gösterenler tarafından kullanılır. Bu kişiler, tescil ettirene, coğrafi işaret ve geleneksel ürün adına yönelik üretim ve pazarlama faaliyeti gösterdiklerine dair bildirimde bulunmakla yükümlüdür.
Coğrafi işaretlerin ve geleneksel ürün adlarının kullanımının denetimi; tescilli coğrafi işaretleri ve geleneksel ürün adlarını taşıyan ürünlerin üretimi, piyasaya arzı veya dağıtımı aşamalarında veya ürün piyasada iken kullanımının tescilde belirtilen özelliklere uygunluğunun denetimine ayrıca amblem kullanımının denetimine ilişkin her türlü faaliyeti kapsar.
Denetim merci tescil başvurusunda taahhütnameleri bulunan alanında uzman tarafsız kurum veya kuruluşlarından oluşmalıdır. Taahhütnamede 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu hükümlerine uygun olarak başvuruda belirtilen ve Kurum tarafından yeterliliği onaylanan denetim merci tarafından yerine getirilir. Sicilde yer alan denetim merciinde değişiklik, Kurumun onayı ile yapılabilir.
Denetim merci, görevini tam olarak yerine getirmek için yeterli personel, donanım ve diğer olanaklara sahip olarak denetimi etkin bir şekilde yapmalıdır. Denetim merci, üretim aşamalarının yanı sıra şikâyet halinde de denetim yapabilir.
Coğrafi işaretler ve geleneksel ürün adlarından tarım ve gıda ürünlerine ilişkin piyasa denetimi 5996 sayılı Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanunu gereğince tarım ve gıda ile ilgili coğrafi işaretlerin veya geleneksel ürün adlarının kullanımının tescilde belirtilen özelliklere uygunluğunu Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı tarafından yapılmaktadır.
Coğrafi işaretin ve geleneksel ürün adının kullanımına ilişkin denetim raporları her yıl Kuruma ibraz edilmek zorundadır.
Kuruma ibraz edilen denetim işlemlerinde eksiklik görülmesi halinde, bu eksiklik tescil ettirene bildirilerek altı ay içinde eksikliğin giderilmesi istenir. Yapılan denetimin yeterince ve gereği gibi yerine getirilmemesi halinde denetim merciinde değişiklik Kurumun onayı ile yapılabilir.
Denetim işlemlerinin belirtilen biçimde yerine getirilmemesi veya eksikliklerin verilen süre içerisinde tamamlanmaması durumunda, tescilli coğrafi işaret veya geleneksel ürün adının hükümsüz sayılmasına karar verilebilir.
BAŞVURUDA VE TESCİLDE DEĞİŞİKLİK TALEPLERİ
Tescil edilen coğrafi işaretin veya geleneksel ürün adının tescile konu özelliklerinde iklim değişikliği, teknolojik gelişmeler ve üretimde yeni metotların geliştirilmesi gibi nedenlerle değişiklik olması veya tescil belgesinde yer alan bilgilerde hata bulunması halinde değişiklik talebi, menfaati bulunanlar tarafından Kuruma yapılabilir. Değişiklik talepleri imzalı değişiklik talep formu ile Kuruma sunulur. Değişiklik talebinde bulunanın tescil ettiren olmaması halinde Kurum, değişikliği Bültende yayımlamadan önce tescil ettirene bilgi verir ve varsa kendisine yapılan bildirimden itibaren bir ay içinde görüşlerini bildirmesini ister. Değişikliğin Bültende yayımlanması halinde tescil ettiren usulüne uygun biçimde itiraz edebilir. Kurum, değişikliğin kesinleşmesi halinde değişikliğin ilgililerce uygulanması için gerekli tedbirleri almasını tescil ettirenden ister.
Coğrafi işaret veya geleneksel ürün adı başvurusu yapanların veya tescil ettirenlerin, 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanununda belirtilen şartları sağlamadığına mahkeme tarafından karar verilmesi veya bu durumun Kurum tarafından resen tespiti ya da başvuru yapan veya tescil ettiren kişiler tarafından değişiklik beyanının Kuruma yazılı olarak bildirilmesi hâlinde bu karar, tespit ya da beyan Bültende yayımlanır. Başvuru yapan veya tescil ettiren kişiler tarafından değişiklik beyanının elektronik ortamda doldurulmuş imzalı değişiklik formu ile Kuruma sunulması zorunludur.
COĞRAFİ İŞARETLER VE GELENEKSEL ÜRÜN ADLARININ HÜKÜMSÜZLÜĞÜ VE HAKKIN SONA ERMESİ
Coğrafi işaret ve geleneksel ürün adlarının tescili belirli bir süre için yapılmaz. Koruma süresi olmadığından marka korumasındaki gibi koruma süresinin yenilenmesi de yoktur. Tescil her ne kadar süre sınırlaması olmadan yapılsa da bazı durumlarda koruma sona erebilir. Sona erme, tescilin hükümsüzlüğüne mahkeme tarafından karar verilmesi ile mümkündür. Mahkeme karar verirken sınırlı nedenlere dayanabilir. Coğrafi işaret ve geleneksel ürün adı tanımına uymayan tesciller, başvuru hakkına sahip olmayanlar tarafından tescil ettirilmiş coğrafi işaretler ya da ürün adları veya başvuru şartlarına uygun olmayan tescillerin hükümsüzlüğü menfaati olanlar tarafından mahkemeden istenebilir. Ayrıca denetim işlemlerinin yeterince ya da belirtilen şekilde yapılmaması halinde de bu tescillerin hükümsüzlüğüne karar verilebilir.
AVRUPA BİRLİĞİ NEZDİNDE COĞRAFİ İŞARET VE GELENEKSEL ÜRÜN ADI KORUMASI
Avrupa Birliği’nde menşe adı, mahreç işareti ve geleneksel ürün adı koruması 21 Kasım 2012 tarih ve 1151/2012 sayılı Tüzük ile sağlanmaktadır. 1151/2012 sayılı Tüzük uyarınca coğrafi işaret, geleneksel ürün adı koruması elde etmek isteyen kişiler; bu adları ve işaretleri öncelikle kendi ülkelerindeki ulusal otoritelerde tescil edilmek zorundadır. Ulusal mevzuata göre tescilli coğrafi işaretlerin Avrupa Birliği nezdinde tescili için AB Komisyonu başvurulabilir.